Sokobanja, gradsko naselje smešteno u pitomom okruženju Zaječarskog okruga, predstavlja pravu oazu prirodnih i kulturnih blaga. Sedište istoimene opštine, Sokobanja se ponosi bogatom istorijom i živopisnom geografijom. Prema popisu stanovništva iz 2022. godine, ovaj grad broji nešto više od 7000 stanovnika, s blagim smanjenjem u odnosu na prethodni popis iz 2011. godine.
Nalazi se na visini od otprilike 400 metara nadmorske visine, a kroz njega teče pitoma reka Sokobanjska Moravica. Smeštena između karpatskih i balkanskih planina, Rtanja i Ozrena, Sokobanja je idealna destinacija za rekreativni i banjski turizam. U nastavku teksta potruditi ćemo se da vam damo adekvatan odgovor na pitanje “šta videti u Sokobanji“.
Soko grad
Soko Grad, još poznat i kao Sokolac, predstavlja srednjovekovni dragulj smešten svega 2 km istočno od Sokobanje. Istraživanja otkrivaju gradsko nasleđe velikih razmera, dok je sačuvana samo prva, ulazna kula u gornjem gradu, ostalo delimično porušeno.
Legenda koja obavija Soko Grad dodatno oživljava njegovu prošlost. Prema priči, silan gospodar tvrđave jahao je kotlinom kada ga je pogodila munja. Padajući s konja, gubi svest, ali se spašava zahvaljujući vodi koja je iznenada potekla. Ova voda, ispostaviće se, postaje izvor isceljenja za mnoge, ozdravljajući tela i duše posetilaca. Grad se ponovo uzdiže, a voda postaje simbol života.
Soko Grad ima duboke korene, potičući iz perioda vizantijskog cara Justinijana. Prvobitno je sagrađen kao tvrđava kako bi se sprečili upadi avarskih i slovenskih plemena. Stefan Nemanja zauzima grad 1172. godine, a tokom proterivanja bogumila iz Srbije, Soko Grad se suočava sa razaranjem. Tokom vekova, grad se smenjuje između različitih vlasti, a 1398. godine Turci ga zauzimaju.
Danas, posetitioci mogu istražiti ostatke Soko Grada, odnosno Donji i Gornji grad. Donji grad, iako većinom razrušen, otkriva delove bedema, kule i očuvanu glavnu kapiju. Gornji grad, smešten na stenovitom grebenu, čuva najvišu četvorougaonu kulu sa puškarnicama. Citadela je svedočanstvo vremena i borbi koje su oblikovale istoriju ovog mesta.
Sokobanja je ponosna na svoje nasleđe, a Soko Grad je jedna od onih destinacija koje posetioci obično ne propuštaju da posete.
Bovansko jezero
Bovansko jezero, smješteno na Sokobanjskoj Moravici između Sokobanje i Aleksinca, predstavlja pravu vodenu oazu koja je nastala izgradnjom brane 1978. godine. Funkcionišući u okviru sistema regulacije sliva Morave i hidrocentrale „Đerdap“, jezero ima dvostruku ulogu – zadržavanje nanosa brdskih i planinskih reka i akumulaciju velikih količina vode.
Udaljeno 14 km od Aleksinca i 9 km od Sokobanje, Bovansko jezero dominira regionalnim putem Aleksinac-Sokobanja-Knjaževac. Njegova dužina od 8 km, širina od 500 m i dubina od 50 m čine ga savršenim mestom za različite aktivnosti.
Ovo jezero nije samo vodoakumulacija, već i vitalni izvor vode za grad Aleksinac, a kroz postrojenje za prečišćavanje vode obezbeđuje kvalitetno snabdevanje. Pored svoje funkcionalnosti, Bovansko jezero privlači posetioce tokom cele godine zbog raznovrsnog ribljeg fonda – som, smuđ, tostolobik, šaran, mrena i poneka štuka čine ovu destinaciju rajem za ribolovce. Važno je napomenuti da nije dozvoljena vožnja čamaca sa benziskim motorima zbog vodosnadbevanja Aleksinca.
Za ljubitelje vodenih sportova i rekreacije, jezero nudi mnogo. Osim uređenih plaža za kupanje, posetioci mogu uživati u veslanju, jedrenju, vožnji pedalina, ili čak iznajmljivanju opreme za potpuno uživanje u vodenoj avanturi. Tokom aprila i septembra, organizuje se jedriličarska regata pod nazivom „Bovan“, dodatno obogaćujući ponudu jezera.
Bovansko jezero takođe pruža mogućnost kampovanja, iako su trenutni uslovi nešto manje uređeni. Bez obzira na to, obala jezera krije mnogo smeštajnih opcija, a udaljenost od Sokobanje je svega tridesetak minuta vožnje biciklom. Za dodatnu pogodnost tokom letnje sezone, organizovan je prevoz do jezera.
Izletište reke Moravice
Izvor reke Moravice, smešten na mirnom mestu nadomak bistrinskog jezerceta, pruža ugodno okruženje za odmor i piknik. Nalazi se na mestu poznatom kao Vrelo-Istoci, pod planinom Devica, udaljen 12 km od Sokobanje u pravcu Knjaževca.
Za ovaj prirodni fenomen karakterističan je razliveni rečni tok koji nastaje od mnogobrojnih podzemnih izvora. U neposrednoj blizini nalaze se Hram Sv. Ilije, Markova pećina i pastrmski ribnjak, dodatno obogaćujući iskustvo posetilaca.
Sesalačka pećina
Sesalačka pećina, smeštena nedaleko od Sokobanje, u selu Sesalac, predstavlja impozantno prirodno čudo jugoistočnog dela Srbije. Sa velikim ulazom i osvetljenim hodnicima prostirući se na 570 metara, pećina oduzima dah svojim intrigantnim travertinskim kadama, stalaktitima i stalagmitima. Tokom istraživanja 2015. godine, identifikovane su različite vrste slepih miševa, što dodatno obogaćuje biološku raznovrsnost ovog podzemnog sveta.
Pećina je podvrgnuta postupku zaštite, te se trenutno radi na dodeli statusa spomenika prirode “Sesalička pećina”. Njena vrednost ogleda se u geodiverzitetskim i biodiverzitetskim karakteristikama, predstavljajući područje od naučnog, estetskog, kulturnog i obrazovnog značaja. Plan zaštite preporučen od strane Zavoda za zaštitu prirode Srbije sugeriše da upravljanje spomenikom prirode bude povereno Turističkoj organizaciji Sokobanje.
Put do pećine je obeležen i pruža pristup uz asfaltni put, sa dodatnim makadamskim delom koji nije izazovan za vožnju. Neposredno blizu izletišta nalazi se Etno restoran “Pećura” koji je sezonski otvoren. Okolina pećine je pažljivo uređena, pružajući posetiocima staze za šetnju, klupe sa natkrovićima, prostor za roštiljanje, izvor pijaće vode i pristupne staze.
Tokom toplijih meseci, pećina oživljava jer se na tavanu mogu posmatrati velike kolonije slepih miševa. Visina tavanog svoda omogućava bezbedno posmatranje ovih fascinantnih stvorenja. Sesalačka pećina, sa svojim prirodnim lepotama i biološkom raznovrsnošću, predstavlja nezaobilaznu destinaciju za ljubitelje prirode i istraživače pećinskih čuda.
Sokobanja centar
Centar grada Sokobanje ima bogatu istoriju koja seže do vremena Turaka i Rimljana. Nekadašnji makadamski put, a zatim popločan kamenom i cigla-pločama, danas je obložen mermernim pločama. Sačuvao je deo svog starog šarma u vidu drvoreda, parka i starih platana, ali takođe je postao moderno središte sa raznovrsnim sadržajima.
Tursko kupatilo “Amam” predstavlja kulturno blago koje ima rimski koren, a kasnije je proširivano i renovirano, zadržavajući svoju autentičnu tursku arhitekturu. Sa tri bunara koji pružaju izdašan izvor vode tokom cele godine, temperatura vode prelazi četrdeset stepeni. Muški i ženski bazen, Miloševa kada, kao i dodatno izgrađene kade, pružaju posetiocima raznovrsne opcije. Kupatilo je bilo i kulisa za scene filma “Zona Zamfirova”. Tokom poslednje rekonstrukcije, otkriveni su dodatni rimski bunari i tri podzemna prolaza.
Centar grada ima blago strujanje vazduha, a park sa dečijim igralištem, pijaćom vodom i toaletima doprinosi prijatnom ambijentu. Koncentracija negativnih jona i prijatna temperatura vazduha u letnjim mesecima pružaju idealne uslove za odmor, šetnje i rekreaciju.
U dužini centra nalaze se brojni kafići sa letnjim baštama i restorani, pružajući posetiocima priliku da uživaju u raznovrsnim jelima, uključujući domaće specijalitete poput lepinje pod sačem, teleće glave u škembetu i goveđih repova.
Centar grada Sokobanje često je domaćin kulturnih manifestacija, koncerata, književnih večeri, pozorišnih predstava, folklorne igre, takmičenja i sajmova. Na mermeru su uvek prisutne drvene kućice koje nude suvenire, dodatno obogaćujući doživljaj ove pitoreskne destinacije.
Vodopad Ripaljka
Ripaljka, prvi spomenik prirode u Jugoslaviji od 1948. godine, očarava svojom lepotom na planini Ozren, 5 km udaljenoj od Sokobanje. Na visini od 420 metara, vodopad je visok 17,5 metara i deo reke Gradašnice. Ripaljka je akumulativni vodopad, a tokom leta i jeseni, kada reka presušuje, i sam vodopad nestaje. Njegovo ime potiče od lokalnog izraza za “skakanje” ili “ripanje”.
Sastoji se od 11 sekcija, ukupne visine oko 40 metara, s najvišim delom poznatim kao Velika Ripaljka visokim 11 metara. Ispod njega su manji vodopadi, dok su drugi manji, od 0,5 do 2 metra. Okružen bujnom vegetacijom, Ripaljka je skrivena i meša se s manjim vodopadima u okolini, često zbunjujući posetioce.
Zaštićena kao prirodno dobro 1948. godine, Ripaljka se suočava s izazovima zbog vodosnabdevanja Sokobanje i Ozrena, često presušujući tokom leta. Uprkos tome, ostaje jedan od najlepših vodopada u Srbiji. Prilaz je uređen, s klupama, stolovima, i kamenim ognjištima na vrhu, a strmim stazama posetioci se spuštaju do samog vodopada. Lenardov efekat stvara kapljice vode koje osvežavaju, a podnožje nudi prostor za odmor. Nedaleko od vodopada, Tatomorov grad i suvo rečno korito dodaju istorijski i prirodni kontekst, pružajući posetiocima raznovrsno iskustvo.
Ako se odlučite posetiti vodopad “Ripaljku” automobilom, pravac je ka bolnici Ozren, koristeći lep asfaltirani put. Na putokazu “Grudna bolnica Ozren”, skrenite levo i vozite pravo dva kilometra do velikog bolničkog parkinga. Od parkinga se spušta makadamski put, a vi nastavljate pešačenjem do vodopada Ripaljka.
Lepterija – Izletište
Ključna karakteristika ovog područja je impresivna klisura Moravice, srednjovekovna tvrđava Sokograd, visok stepen očuvanosti prirode i značajne površine pod šumama, u kojima se ističu reliktne polidominantne zajednice. Naziv “Lepterija” potiče od grčke reči “elefteria” što znači “sloboda” ili “slobodište”.
Ovaj deo Ozrena obuhvata nekoliko geografskih čuda, uključujući i vodopad Ripaljku, jedan od većih vodopada u Srbiji (visok 17 m), kao i pećinu sa prirodnim ukrasima. Proplanci Lepterije obiluju izvorima radioaktivnih voda koje se slivaju u Moravicu.
Reka Moravica, koja prolazi kroz ovu oblast, privlači ribolovce i kupače tokom leta. Nedaleko se nalazi i Sokograd, srednjovekovna tvrđava, koja je nekada bila rimski bastion, a kasnije je u 14. veku na njegovim temeljima izgrađena tvrđava.
Izvor Moravice udaljen je 10 km od Lepterije i predstavlja prirodni fenomen, jer se reka javlja od samog izvora kao razliveni rečni tok. Klisura Moravice kod Sokobanje je geomorfološki fascinantan predeo, sa klisurenom suteskom, impozantnim stenovitim odsecima i rečnim terasama.
Lepterija ima i značajne zanimljivosti, uključujući stenu u pećini iznad Lepterije poznatu kao “Bogorodica u steni”, brojne staze i mostove za šetnju, restorane sa nacionalnim specijalitetima, crkvu Svete Marije, kao i kamp naselje Narodne Banke.
Put do Lepterije može se preći automobilom prema Ozrenu, koristeći označeno skretanje, ili pešice preko parka Banjica, preko mosta na Moravici. Ovo područje nudi bogatstvo prirodnih lepota, od stena i pećina do reke Moravice i zelenih proplanci, čineći Lepteriju izuzetnim mestom za istraživanje i opuštanje.
Park Vrelo-Borići
Park “Vrelo-Borići” predstavlja izuzetno prijatno izletničko mesto u Sokobanji, a najjednostavniji pravac do ovog područja vodi iz centra grada. S mermernog šetališta pored kafane “Park” i kafića “Amam”, uspinje se strmom asfaltiranom stazom koja vodi do polukružnog toka. Na tom mestu, put se skreće levo kako bi posetioci stigli do Vrela, dok produžavanjem pravo stižu do Borića.
Naziv “Vrelo” prvi put se javlja u pisanim dokumentima iz vremena Hajduk Veljka. Legenda kaže da je Hajduk Veljko često boravio pored izdašnog izvora, vrela, gde je voleo da sluša zurlaše i timpandžije tokom noći. Prema svedočenju Nenada Dinčića, na mestu sadašnjeg kružnog toka postojao je veliki dud i drvena kućica gde je Hajduk Veljko obitavao. U okolini su ga često okruživale lepe žene, uključujući i Fatimu, otetu iz turskog harema. Zanimljivo je da nikada ni jedna od tih žena nije tužila Veljka. Legenda dalje pripoveda o njegovom gubitku u megdanu s crnim arapinom zbog konja “Kušlje”.
Na području Vrela nalazi se prelepa četinarska šuma, nekadašnje jezero na kojem su čamcima plovile poznate ličnosti poput Nušića, Sremca i Križanića, “Lovački dom” i česma posvećena Hajduk Veljku. Takođe, tu je i “Šumska pozornica”. Danas se na ovom mestu gradi nova, višenamenska celina koja će dodatno obogatiti ponudu.
Kralj Petar Karađorđević često je posećivao ovo mesto za kraći odmor, a u njegovu čast nazvana je livada “Kraljeva livada”. Ova livada je počela da se pošumljava 1953. godine borovom šumom, što je nastavljeno i u narednim decenijama. Gusto posađeni borovi, u kombinaciji sa drugim vrstama drveća kao što su američki jasen, gorski javor, kanadska topola, doprinose formiranju šume “Borići”. Ovo područje je nekada bilo poznato po tajnim ljubavnim sastancima, a žene su stvorile stih koji govori o tajanstvenosti ovog mesta.
Park Banjica
Park “Banjica” u Sokobanji predstavlja oazu prirode koja se prostire istočno od zgrade Opštine Sokobanje, na samo 250 metara od centralnog gradskog parka. Pristup ovom parku omogućen je asfaltnim putem koji vodi ka istoku.
Park “Banjica” je lepo uređen prostor sa raznovrsnim sadržajima koji posetiocima pružaju prijatan boravak. Klupama i zanimljivim drvećem park pruža dobru hladovinu, idealnu za opuštanje i uživanje čak i u najtoplijim danima. U samom parku ističe se drvo sa urezanim likom Branislava Nušića, što dodatno obogaćuje kulturnu atmosferu ovog prostora. Takođe, park sadrži lepo opremljenu teretanu na otvorenom i različite rekvizite za igru dece.
Posebna atrakcija u okviru parka je kupatilo sa bazenom i kadama. Lekovita voda koja potiče iz ovog izvora tradicionalno se koristi za lečenje nervne labilnosti, poremećaja srčanog ritma, povišenog pritiska i oporavka organizma.
U samom parku nalazi se restoran Čoka, poznat po sokobanjskim specijalitetima i ponudi ekološki zdrave hrane. Posetioci mogu uživati u autentičnom sokobanjskom gastronomskom iskustvu.
Park “Banjica” je takođe poznat po svojim plažama, uključujući plaže Župan (omiljena plaža Hajduk Veljka), Tesnac, Šest Kaca, Tri Kace i čuvenu plažu Džentlmen. Ove plaže su bile omiljene destinacije poznatih ličnosti koje su uživale u kupanju, skrivene od radoznalih pogleda.
U blizini parka se nalaze i dva hotela: Hotel “Banjica” i Hotel “Moravica”, pružajući posetiocima dodatne opcije za smeštaj i boravak u ovom prirodnom okruženju.
Park šuma Čuka 2
Park šuma Čuka 2 predstavlja prelep i dobro uređen prostor na južnom delu Sokobanje, smestivši se na padinama planine Ozren. Ovaj park šuma pruža posetiocima prijatno okruženje i nudi raznovrsne sadržaje za rekreaciju i opuštanje.
Park šuma Čuka 2 se ističe svojim uređenjem – uvek je pokošen, poseduje sadržaj za dečiju igru, ima i mesta za sedenje i stolove, pešačke i biciklističke staze su takođe prisutne kao i prostore za celodnevno kampovanje. Nalazi se u neposrednoj blizini “Specijalne bolnice Sokobanja” i pruža divan pogled na određene delove Sokobanje.
Posetioci mogu uživati u prirodi i pejzažu, a tokom šetnji parkom mogu koristiti natkrivene prostore i drvene kućice kako bi se zaštitili od jakog sunca ili iznenadnih pljuskova. Ovaj park je posebno popularan tokom letnjih meseci zbog prijatne temperature koja je uvek niža nego u centru grada. Cirkulacija vazduha sa planine Ozren dodatno doprinosi prijatnom ambijentu, čineći boravak u parku šumi Čuka 2 vrlo prijatnim iskustvom.
Park šuma Čuka 2 takođe privlači vlasnike kućnih ljubimaca, pružajući im prostor gde mogu uživati u šetnji sa svojim ljubimcima. Veličina parka omogućava vlasnicima kućnih ljubimaca da bezbrižno vežbaju i igraju se sa svojim četvoronožnim prijateljima. Osim toga, park nudi natkrivene prostore i drvene kućice koje su idealne za odmor i opuštanje u prirodi.
Župan plaža
Google maps
Župan plaža predstavlja atraktivno kupalište koje se formira tokom letnje sezone u samom srcu Sokobanje, gde reka Moravica stvara prirodnu plažu. Ova plaža je centralna tačka oko koje se grupišu hoteli, restorani, uključujući i popularni restoran Čoka, i park Banjica, čineći je centralnim mestom gde posetioci Sokobanje uživaju u smeštaju i rekreaciji.
Plaža Župan je posebno pristupačna za decu, privlačeći najveći broj posetilaca tokom letnjih meseci. Sa dubinom reke do 4 metra, ova plaža privlači i najspretnije skakače koji uživaju u skakanju u vodu. Visoko drveće sa gustim krošnjama pruža prijatnu hladovinu posetiocima, čineći boravak na plaži udobnim i osvežavajućim.
Plaža Župan je prekrivena sitnim kamenjem, a voda reke Moravice je čista i bistra, obezbeđujući pravo osveženje tokom toplih letnjih dana. Ova plaža igra ključnu ulogu u privlačenju turista u Sokobanju, nudeći im prirodno okruženje za opuštanje i rekreaciju.
Pored toga, Župan plaža je i polazna tačka za dalje avanture. Posetioci mogu krenuti uzvodno do kupališta Šest Kaca, koje je udaljeno oko 100 metara i do kojeg vodi ograđen stenovit i prohodan put kroz deo kanjona Moravice. Ova plaža predstavlja polaznu tačku za istraživanje okoline, uključujući proplanak Popovica, izletišta Lepterija i utvrđenje Soko Grad. Šumski putevi i staze kroz bujnu prirodu pružaju posetiocima prijatne šetnje, omogućavajući im da uživaju u predivnom pejzažu i prirodnom bogatstvu Sokobanje.
Akva park Podina
Zvaničan sajt akva parka podina iz Sokobanje
Akva park Podina se smestio neposredno pored gradskog fudbalskog stadiona na Podini, udaljen oko 1.500 metara od samog centra Sokobanje, unutar sportsko-rekreativnog kompleksa Podina. Prostirući se na površini od 2 hektara, ovaj vodeni kompleks može da ugosti oko 2.000 posetilaca.
U sklopu ovog akva parka nalazi se raznolika ponuda vodenih atrakcija, uključujući poluolimpijski bazen sa sportskom opremom, rekreativni bazen opremljen vodenim pečurkama pogodnim za decu i odrasle, bazen sa tri tobogana, kao i dečiji bazen sa raznovrsnim vodenim atrakcijama i rekvizitima za igru.
Centralni deo vodenog parka krase i bar-šank sa raznovrsnim pićima, dok su oko svih bazena uređene zelene površine, cvetne leje, ležaljke za sunčanje, frižideri sa sladoledima, suncobrani i upravna zgrada sa svim pratećim sadržajima.
Akva park Podina je posebno atraktivan i noću, zahvaljujući kvalitetnom osvetljenju koje omogućava organizaciju kupanja i zabavnih aktivnosti i tokom večernjih časova. U vrelim letnjim danima, posetioci mogu uživati u raznovrsnim koncertima koji se organizuju na akva parku.
Upravljanje Akva parkom “Podina” je povereno Organizaciji za turizam i kulturu Sokobanja, koja je preuzela odgovornost za kompleks odlukom SO Sokobanja. Od svog otvaranja 21. juna 2012. godine, Akva park je privukao preko 200.000 posetilaca tokom dve sezone rada, pružajući im nezaboravno iskustvo vodene zabave i opuštanja.
Tursko kupatilo “Amam”
Tursko kupatilo, poznato i kao Amam ili Rimsko kupatilo, predstavlja istorijski spomenik kulture u Sokobanji. Ovo kupatilo ima bogatu istoriju koja seže unazad do 15. veka, kada su Osmanlije podigle kompleks na temeljima starih rimskih termi. Ovi temelji, fragmenti opeke i rimski mozaik potvrđuju prisustvo banjskog kupatila još u doba Rimskog carstva.
Nakon dolaska Turaka i njihovog naseljavanja u okolini Sokobanje, kupatilo se nastavilo koristiti, podvrgavajući se adaptacijama i doziđivanjima manjih kupatila koja danas čine kompleks. Čak je knez Miloš Obrenović, nakon pada Turske vlasti (1833), obnavljao kupatilo, uključujući i izgradnju svoje lične kade koja se i danas može videti.
Današnje tursko kupatilo, poznato kao Amam ili kupatilo Park, ima muzejsku vrednost i nalazi se pod zaštitom države. Ovo istorijsko kupatilo, smešteno u centru Sokobanje, pretrpelo je tri renoviranja tokom vekova. Knez Miloš Obrenović, koji je često posećivao Sokobanju, doprineo je obnovi kupatila, ostavljajući svoj pečat na mestu. Čak i danas možemo videti posebnu kadu koja je bila izgrađena samo za kneza Miloša.
Amam, kao deo Specijalne bolnice “Sokobanja,” danas nudi Wellness ponudu. Posetioci mogu uživati u termalnoj vodi u bazenima i kadama, koristiti originalnu Miloševu kadu, isprobati različite vrste masaža i kozmetičkih tretmana. Kupatilo je deo bogatog kulturnog nasleđa Sokobanje i pruža posetiocima priliku da dožive spoj tradicije i savremenih wellness usluga.
Očno i Kalinovica
Google Maps
Očno i Kalinovica predstavljaju izletnička mesta na planini Ozren, udaljena oko pet kilometara od Sokobanje. Ova destinacija nudi prelepe prirodne pejzaže i zdravu klimu, a pristup je moguć kako kolima tako i pešice.
Ako dolazite kolima, pratite putokaz za Ozren, prolazite pored restorana „X“, nakon čega, na oko 250 metara, primetićete tablu za skretanje ulevo prema „Očnoj bolnici Ozren“. Na putu ćete naići na vidikovac sa kojeg možete posmatrati panoramu Sokobanje. Na raskrsnici, možete nastaviti uzbrdo prema Očnoj bolnici Ozren ili skrenuti levo prema izvoru hladne vode pod nazivom „Barudžija“.
Očna bolnica Ozren se nalazi na nadmorskoj visini od preko 600 metara i okružena je zelenilom, listopadnom i četinarskom šumom. Mesto je poznato po povoljnoj negativnoj jonizaciji, prisutnosti ozona, i blagotvornom dejstvu na očne bolesti. Na sredini livade uzdiže se stena poznata kao “Kamen ljubavi,” sa mističnim poreklom i legendom o ljubavi između Hajduk Veljka i Čučuk Stane.
Putem od Očne bolnice do Kalinovice, koja nema jasnu granicu sa Očnom, prolazi se pored izvora “Kalinovica” sa hladnom i čistom vodom. Na Kalinovici se nalaze tereni za mali fudbal, sprave za vežbanje, ljuljaške za decu, kao i uređeni prostor za kampovanje. Okolina obiluje stoletnim drvećem i divljim lekovitim biljem poput nane, matičnjaka, kantariona, hajdučke trave i bokvice.
Odatle, možete se uputiti ka raznim izletničkim mestima na planini Ozren, uključujući paraglajding uzletište, Vlasinu, Oštru čuku, Leskovik – najviši vrh na Ozrenu, visok 1174 metara, kao i uživati u jedinstvenoj ekološkoj oazi.
Zavičajni muzej
Zavičajni muzej Sokobanja, smešten u zgradi iz 19. veka koja je izgrađena u starom srpsko-moravskom stilu, predstavlja važan kulturni centar ovog područja. Muzej je rekonstruisan 2008. godine, a od 1. maja 2008. godine otvoren je za posetioce.
Muzej obuhvata različite izložbene galerije, predstavljajući zbirke iz oblasti arheologije, etnologije i istorije, pokrivajući period od rimskog doba do savremenog doba. Postavka muzeja sastoji se od četiri izložbene galerije:
- Spomen soba Stojana Živadinovića: Posvećena poznatom piscu i diplomati koji je živeo u kući u kojoj je smešten muzej. U ovoj sobi možete videti nameštaj i lične predmete koji potiču iz prostora u kojem je Živadinović živeo, zajedno sa izloženim romanima i zbirkama priča koje je izdao tokom svoje karijere.
- Izložba arheoloških nalaza: Ova izložba obuhvata upotrebne predmete koji datiraju iz praistorijskog, antičkog i srednjovekovnog perioda. To uključuje delove nakita, posuđa, oružja, alata i kovani novac.
- Izložba pokućstva: Ova postavka prikazuje delove pokućstva iz Sokobanje i okoline koji potiču iz perioda od druge polovine 19. do prve polovine 20. veka.
- Etno soba: U ovoj sobi se prezentuju narodne nošnje sokobanjskog kraja i tradicionalni predmeti za preradu vune i konoplje, kao i za izradu odevnih predmeta i drugih upotrebnih predmeta za kuću.
Muzej ima i amfiteatar ispred zgrade koji se koristi za održavanje pozorišnih predstava, književnih večeri i drugih manifestacija tokom letnje sezone. Upravljanje muzejem povereno je Narodnoj biblioteci „Stevan Sremac“. Posetom ovom muzeju, posetioci imaju priliku da bolje upoznaju bogatu kulturnu i istorijsku baštinu Sokobanje.
Manastir Jermenčić
Manastir Jermenčić se nalazi na planini Ozren, oko 8 km udaljen od Sokobanje. Crkva manastira posvećena je Svetim arhanđelima Gavrilu i Mihailu.
Postoje različita predanja o nastanku manastira. Prema jednom predanju, manastir su podigli jermenski vojnici 1392. godine, koji su, kao vazali, učestvovali u Kosovskom boju na strani Turaka. Kada su shvatili da se bore protiv hrišćana, prešli su na stranu Srba. Po drugim pričama, manastir su podigli Jermeni koji su bežali od Turaka. Manastir je navodno bio veoma bogat i brojao je preko 400 monaha. Tokom turskih razaranja 1796. godine, manastir je uništen, a pisani dokumenti o njegovom postanku su izgubljeni.
Crkva manastira obnovljena je tokom Prvog srpskog ustanka po naređenju vožda Karađorđa. U sredinom 19. veka, manastir je ponovo privukao pažnju vernika, a obnova je započeta 1864. godine kada se pobožni narod okupio i počeo sa prilozima za obnovu.
Tokom Srpsko-turskog rata, Nasta Kostić iz Sokobanje otkrio je prve ostatke manastira. Na osnovu tih nalaza, podignuta je jednobrodna crkva od kamena, koja je kasnije više puta menjana.
Poslednja rekonstrukcija i obnova manastira izvršena je 1992. godine. Nažalost, danas u manastiru ne živi niko, ali postoji nastojanje da se ovo duhovno mesto oživi.
Svake godine, na dan Svetog arhangela Gavrila, 26. jula, organizuje se sabor kod manastira, okupljajući veliki broj ljudi.
Manastir Jermenčić, sa svojom istorijskom prošlošću i verskim značajem, predstavlja važan deo kulturne baštine Sokobanje i okoline.
Kamen ljubavi
Posebnost izletišta Očno, okruženog bujnom šumom, je stena poznata kao Kamen Ljubavi. Prema narodnom verovanju, parovi treba da naprave tri kruga oko stene, a zatim se popnu na nju, što će, prema legendi, učvrstiti njihovu ljubav do kraja života. Postojanje ovog kamena na sredini livade ostaje misterija, ali legenda koja ga okružuje pripoveda o ljubavi između Čučuk Stane i hajduk Veljka. Prema predanju, Stana je jurila hajduka Veljka u tri kruga oko stene dok ga nije uhvatila, prespavali su na steni, čime je njihova ljubav postala večna.
Izvor Šopur
Izvor “Šopur” se nalazi na planini Ozren, na putu ka selu Jezero, udaljen 8 km od centra Sokobanje. Okružen bukovom šumom, ovaj izvor predstavlja prirodni raj s uređenim piknik prostorom.
Šumskim stazama od Šopura, moguće je stići do vrha Oštre čuke (1075 m), pružajući posetiocima veličanstven pogled na sokobanjsku kotlinu i planinu Rtanj.
Golemi kamen
Google Maps
Sokobanja poseduje nekoliko staža za pešaćenje i rekreaciju. Jedna od tih staza omogućava posmatranje zanimljivog prirodnog fenomena poznatog kao epigenija. Ovaj fenomen se dešava kada reka, u ovom slučaju Moravica, formira korito kroz tvrdi granit, izbegavajući mekši krečnjački teren.
Da biste stigli do ovog mesta, sledite put prema Lepteriji. Krenite ka “Strelištu” i nastavite uzbrdo stazom koja je dobro obeležena. Duž staze su postavljene klupe za odmor i posmatranje okoline. Do vrha brda, u zavisnosti od fizičke kondicije, potrebno vam je između 25 i 50 minuta. Na vrhu brda, kod narandžastog putokaza, skrenite levo prema Lepteriji i Sokogradu. Pauzirajte da biste uživali u panoramskom pogledu na okolinu.
U daljini se pruža pogled na planinu Rtanj s poznatim vrhom “Šiljak”, vidljiva su sela ispod planine, a takođe možete videti deo puta koji dolazi iz pravca Aleksinca, naselje “Carina”. Posebno impresivan prizor je Sokograd, utvrđenje iz doba cara Justinijana.
Planina Ozren
Google Maps
Detaljnije istraživanje i obilazak planine Ozren može biti zahtevan poduhvat, s obzirom da postoji više puteva i načina sa kojima je to moguće postići. Zbog toga, mi smo izdvojili 2 glavna puta:
Prvi put vodi ka bolnici grudno. Nakon raskrsnice kod Restorana “X”, pratite uzbrdasti asfaltni put koji će vas odvesti direktno do bolnice. Nakon prolaska kroz kapiju, nastavljate put prema bolnici, a zatim se skreće desno na šumski put. Uspon je u početku izazovan, ali put vodi kroz šumske staze, livade i pašnjake. Pogled na Sokobanju postaje sve jasniji kako napredujete. Manastir Sveti Randjel predstavlja idealno mesto za odmor. Nastavljate dalje, prolazite kroz bukovu šumu, posmatrate impresivne Jermenske livade, a put vas vodi do Jovanovog kamena. Panorama sa ovog mesta oduzima dah, pružajući vam uvid u sokobanjsku kotlinu, Rtanj i sela u zapadnom delu Sokobanje.
Šumski put zatim prolazi kroz gustu šumu do izvora “Svinjci”, gde možete odmoriti, uživati u prirodi i napuniti zalihe vode. Nastavljate dalje, sada kroz Košavske pojate, sve do izletišta i izvora Kalinovica, gde možete uživati u pikniku i osvežavajućoj vodi.
Druga ruta vodi vas nizbrdo od Kalinovice, prolazi pored Grudne bolnice, i spušta se natrag u Sokobanju, zatvarajući krug od oko 17 km.
Preporuka je uvek da brinete za svoju sigurnost, da nosite određene stvari sa sobom poput napitka po izboru, hrane (makar i nečeg sitnog), mobilnog telefona… Takođe bi bilo dobro kada bi ste išli sa nekim ko dovoljno dobro poznaje teren. Imajte i na umu da pojedina mesta mogu delovati da su blizu, ali u praksi će vam trebati po nekoliko puta više vremena da stignete nego što ste se prvobitno nadali.
Selo Vrmdža
Selo Vrmdža, udaljeno 15 kilometara od Sokobanje, odiše svojom bogatom istorijom i prirodnom lepotom. Naziv sela potiče od reči “navrnuti vodu”, ukazujući na prisustvo izvora i vode u okolini. Vrmdža se smestila na brdima koja krase razbacane kuće, a pristup selu je lako pronaći prepoznatljivim putokazom na putu Sokobanja – Aleksinac.
Središte sela krase ostaci Vrmaškog grada, poznatog i kao Latinski grad. Iako detaljna istraživanja nisu izvršena, pretpostavlja se da grad potiče iz vremena Justinijana. Legende i mitovi o izgubljenom blagu povezani su sa gradom, s obzirom na istorijske podatke da je tokom despotovine grad bio u posedu Novog Brda na Kosovu, poznatog po vađenju najskupocenijeg srebra toga doba.
Vrmaški grad je 1413. godine razoren od strane Musa Kesedžije nakon duge opsade, a legenda pripoveda o hrabrom konju koji je otkrio podzemne kanale za vodu. Grad je pretrpeo težak period nakon razaranja, utičući na život meštana i Sokobanje.
Pored starog grada, makadamski put vodi ka Vrmaškom jezeru. Prolazak kroz selo omogućava posetu etno restoranu “kod Deda Mije”, smeštenom u prelepoj vodenici, gde možete uživati u vrmdžanskim specijalitetima. Put dalje vodi pored izvora hladne i pitke vode do Vrmaškog jezera, koje je nastalo posle zemljotresa i ima kružni oblik. Jezero je okruženo zelenilom, klupama, stolovima i drvenim nadstrešnicama, pružajući idiličan ambijent za odmor i kampovanje.
Uz šetnju šumom, posetioci mogu uživati u divljem životu, susretima sa srnama, fazanima, zečevima, a ponekad i vukovima i divljim svinjama. Za one hrabrije i spremnije, moguć je uspon na Rtanj, mada je važno napomenuti da je za dostizanje vrha potrebno nekoliko sati pešačenja. Vrmdža, sa svojom prirodnom lepotom i istorijskim nasleđem, pruža posetiocima raznovrsno iskustvo.
Sokobanja je definitivno turistički dragulj Srbije koji svakako vredi posetiti. Shodno tome, preporučujemo vam da pogledate i naš članak o najlepšim mestima u Srbiji za odmor.