Svilajnac je gradsko naselje i administrativno središte opštine Svilajnac u Pomoravskom okrugu, smešteno na obalama reke Resave. Prema popisu iz 2022. godine, Svilajnac ima 9000 stanovnika, što ukazuje na blagi pad populacije. Opština Svilajnac obuhvata 22 naselja, uključujući jedan grad (Svilajnac) i dvadeset jedno selo.
Svilajnac je poznat po svojoj bogatoj istoriji i kulturnom nasleđu, a takođe je i važan centar poljoprivrede i industrije u regionu. U nastavku teksta možete pronaći nekoliko preporuka šta obići u Svilajncu ukoliko vas putevi gospodnji dovedu do njega.
Prirodnjački centar Svilajnac
Prirodnjački centar Srbije u Svilajncu je jedinstvena naučno-obrazovna institucija koja spaja nauku, obrazovanje i turizam, pružajući posetiocima priliku da istraže različite aspekte prirodnih nauka na inovativan način. Otvoren 2015. godine, centar se prostire na 3.000 kvadratnih metara, a unutar njega se nalazi nekoliko tematskih izložbi.
Izložbe kao što su „Geološki vremeplov“, „Svet dinosaurusa“, „Svet minerala i stena“, i „Biodiverzitet Srbije“ privlače posetioce svih uzrasta. Najmlađi su posebno oduševljeni izložbom „Svet dinosaurusa“, koja sadrži sedam replika dinosaurusa u prirodnoj veličini. Ovi izlošci su pažljivo izrađeni na osnovu najnovijih naučnih otkrića i predstavljaju impresivan prikaz mezozojske ere.
Takođe, centar je ponosan na svoju kolekciju retkih minerala i stena, uključujući i jadarit, mineral jedinstven za Srbiju. Posetioci mogu videti i replike fosila iz celog sveta, kao i impresivne minerale poput ametista iz Brazila.
Spoljašnji deo kompleksa zauzima veliki zabavni park pod nazivom DINOSVILLE, gde se nalazi 20 replika dinosaurusa u prirodnoj veličini, među kojima se ističe replika diplodokusa, visoka 11 metara. U centru parka nalazi se i vulkan, replika vulkana Svete Helene, visok 10 metara, koji pruža posetiocima priliku da istraže magmatske aktivnosti iznutra.
Pored edukativnih postavki, centar nudi i prostor za istraživački rad, multimedijalnu salu sa 3D bioskopom, kao i restoran i suvenirnicu. Posetioci često ističu kako je ovo mesto savršeno za porodične posete, pružajući priliku da se nauče nove stvari kroz zabavu i interakciju. Ukoliko dolazite sa decom očekujte da se zadržite ovde najmanje 2 do 3 sata.
Parking ispred se plaća (oko 70 dinara 2 sata), a ulaznica košta 750 dinara za odrasle, 350 dinara za decu od 3 do 12 godina, dok je ulaz za decu do 3 godine ulaz besplatan.
Kuća Stevana Sinđelića
Kuća Stevana Sinđelića
Kuća Stevana Sinđelića u selu Grabovac nedaleko od Svilajnca, predstavlja značajan spomenik narodnog graditeljstva i kulturno-istorijsko nasleđe Srbije.
Izgrađena krajem 18. veka, kuća je tipičan primer moravske arhitekture, sa tremom i doksatom, prekrivena ćeramidom. Enterijer kuće zadržava autentičnost tog doba, sa centralnom prostorijom koja sadrži zidano ognjište, gde se odvijao svakodnevni život porodice Sinđelić.
Prostorije su uređene sa skromnim, ali funkcionalnim nameštajem, što pruža uvid u način života srpskih porodica tog vremena. Postoji šansa da ukoliko planirate dolazak u popodnevnim satima da ne budete u prilici da uđete unutra, pa se zbog toga preporučuje dolazak u jutarnjim satima.
Poljoprivredno-veterinarska škola
Poljoprivredno-veterinarska škola sa domom učenika „Svilajnac” osnovana je 1957. godine i predstavlja važnu obrazovnu instituciju u regionu. Škola je internatskog tipa, sa kapacitetom od 420 mesta u dva doma, dok je u izgradnji i treći dom. Sa bogatom istorijom, škola je osnovana sa ciljem da odgovori na potrebe poljoprivrednog i stočarskog razvoja Pomoravlja.
Prostire se na 140 hektara, gde učenici stiču praktična znanja iz uzgoja biljaka i životinja, proizvodnje meda, zimnice, cvećarstva, i drugih poljoprivrednih aktivnosti. Park, uređen od strane učenika i profesora, čini dvorište škole prelepim i funkcionalnim prostorom za učenje i rad.
Ova škola, osim što nudi kvalitetno obrazovanje, neguje i duh zajedništva, jer učenici aktivno učestvuju u održavanju škole i njenog imanja, što doprinosi njihovom razvoju kako u obrazovnom, tako i u socijalnom smislu.
Ulaz je slobodan, u blizini se nalazi i pešačka staza, a s obzirom da se ovde uzgajaju domaće životinje (ovce, svinje, kokoške, zečevi, patke i jedna kobila) u okviru kompleksa postoji i mali zoo vrt.
Manastir Manasija
Manastir Manasija, poznat i kao Resava, jedan je od najvažnijih srednjovekovnih manastira u Srbiji. Osnovao ga je despot Stefan Lazarević između 1407. i 1418. godine.
Manastir je poznat po svojoj monumentalnoj crkvi Svetog Trojstva, koja je središnji deo kompleksa. Zidovi manastira okruženi su snažnim bedemima i kulama (njih 12 od kojih je najveća Donžon ili Despotova kula), što ga čini izuzetnim primerom srednjovekovne arhitekture i fortifikacije.
Manasija je takođe bila poznata po Resavskoj školi, centru za prepisivanje i očuvanje knjiga, što je imalo veliki značaj za očuvanje srpske kulturne baštine. Freske unutar crkve smatraju se remek-delima srpskog srednjovekovnog slikarstva.
Za potencijalne posetioce dobro je znati da je sveštenstvo u manastiru vrlo ljubazno, kao i da manastir Manasija važi za jedan od najuređenijih srpskih manastira. Nalazi se kod Despotovca što je oko 30-ak km od Svilajnca.
Resavska Sveta Gora
Resavska Sveta Gora obuhvata niz srednjovekovnih manastira smeštenih na desnoj obali Velike Morave. Nekada je na ovom prostoru postojalo 12 manastira, ali su mnogi vremenom uništeni. Danas su očuvani Miljkov manastir, Zlatenac, Tomić, Dobraševo, i još nekoliko crkava.
Miljkov manastir, posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice, posebno je značajan. Sagrađen na temeljima stare crkve iz doba kneza Lazara, manastir je obnovljen 1787. godine zahvaljujući knezu Miljku Tomiću, saborcu Karađorđa.
U ovom manastiru je zvonilo prvo zvono u slobodnoj Srbiji 1830. godine. Zbog značaja i bogate istorije, ovaj manastir je bio utočište za ruske monahe posle Oktobarske revolucije, a u njemu se čuva i kopija čudotvorne ikone Bogorodice Ahtirske.
Manastir Zlatenac, zadužbina despota Stefana Lazarevića, sagrađen je 1457. godine i posvećen svetim Vračima. Ovaj manastir je bio rušen tokom Velike seobe Srba 1690. godine i nakon Prvog srpskog ustanka, ali je danas obnovljen i privlači mnoge posetioce svojim prelepim pejzažom.
Crkva polubrvnara u selu Gložane, posvećena Svetom Nikoli, datira iz 1724. godine. Spaljena od strane Turaka, ponovo je sagrađena 1820. godine. Ova crkva predstavlja pravi dragulj arhitekture, sa delom izgrađenim od drveta, a delom od zemlje, i očuvanim ikonostasom iz perioda gradnje.
Spomenik Mari Resavkinji i Stevanu Sinđeliću
Spomenik Mari Resavkinji u Svilajncu podignut je 1926. godine u čast građana palih u ratovima od 1912. do 1918. godine. Izgrađen je u obliku piramide od mermera, na čijem vrhu se nalazila figura Resavke u narodnoj nošnji, nazvana Mara Resavkinja.
Ova figura je nosila luču i lovorov venac, a pod njenim nogama su bili truba i doboš. Tokom Drugog svetskog rata, figura je pretopljena za izradu ručnih bombi, ali je 1951. godine izrađena nova statua po sačuvanom kalupu, koja i danas krasi spomenik. Nedaleko od ovog spomenika nalazi se i spomenik Stevanu Sinđeliću.
Gde jesti?
Ako ste u Svilajncu i tražite gde jesti, preporučujemo restoran “Moravska noć” odmah posle mosta na Moravi, “Žar Mance” na ulazu u varoš za dobar roštilj, i poslastičarnicu “Mozzart” kod spomenika Mari Resavkinji za odlične poslastice.